زیما یک پلتفرم تامین مالی جمعی با مجوز فعالیت از شرکت فرابورس ایران است که تحت نظارت نهاد مالی "شرکت کارگزاری بانک صادرات ایران" فعالیت مینماید. کارآفرینان و صاحبان شرکت های کوچک و متوسط که تکنولوژی محور میباشند، میتوانند از طریق پلتفرم زیما و با نماد فرابورس سرمایه مورد نیاز خود را از تعداد زیادی از سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی تامین کنند. همچنین سرمایه گذاران علاقه مند در حوزه سرمایه گذاری خطر پذیر در شرکت های با فرصت رشد بالا، نیز این امکان را دارند که بتوانند طرح مد نظر خود را انتخاب و در آن سرمایه گذاری نمایند و گواهی شراکت صادر شده توسط شرکت فرابورس را به عنوان برگه سرمایه گذاری خود اخذ نمایند.
تامین مالی جمعی با تصویب دستورالعمل مربوطه در شورای عالی بورس و اوراق بهادار در کشور شکل گرفت. تصویب تغییرات آتی در این دستورالعمل و تصویب و ابلاغ آئین‌نامه‌های کلان آن به هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار تفویض شده است. صدور مجوز، تعیین دستورالعمل‌ها و خط‌مشی‌های کلی بر عهده کارگروه ارزیابی است که نماینده سازمان بورس و اوراق بهادار رئیس آن بوده و مدیرعامل شرکت فرابورس ایران یکی از اعضای آن است. دبیرخانه این کارگروه در شرکت فرابورس ایران مستقر بوده و امور اجرایی مربوطه را مدیریت میکند. از انجاییکه پلتفرم زیما تحت مجوز شرکت فرابورس ایران فعالیت مینماید، به منظور نظارت بر عملکرد زیما و مطابقت ان با قوانین و مقررات و دستورالعمل های شرکت فرابورس، یک نهاد مالی به عنوان نهاد ناظر، بر فعالیت زیما نظارت مینماید. در حال حاضر نهاد مالی ناظر زیما، شرکت کارگزاری بانک صادرات ایران میباشد.
شرکت‌های کوچک و متوسط تکنولوژی محور میتوانند برای توسعه کسب‌وکار خود از طریق زیما تامین مالی کنند. همچنین متقاضی باید شرایط زیر را داشته باشد:
- شخص حقوقی ایرانی بوده و جزو دستگاه‌های اجرایی، مؤسسات و نهادهای عمومی دولتی و غیردولتی (موضوع مواد 3 و 5 قانون خدمات کشوری) و همچنین نهاد مالی یا پولی نباشد؛
- طرح در داخل کشور اجرا شده و هدف، هزینه و زمان‌بندی اجرای آن به صورت دقیق مشخص باشد. همچنین طرح توجیهی حساب شده و قابل دفاعی داشته باشد؛
- سرمایه مورد نیاز اجرای طرح کمتر از 25 میلیارد تومان،
- طبق دستورالعمل تامین مالی جمعی لازم است ۱۰٪ این مبلغ توسط خود سرمایه پذیر تامین شود.
- حداکثر دوران مشارکت طرح 2 سال باشد.
- در حال حاضر امکان تامین مالی شرکت ها در مرحله مطالعاتی و تحقیقاتی و همچنین استارتاپ ها در مرحله Pre-Seed از طریق زیما وجود ندارند اما اگر ایده ای دارند میتوانند در بخش طرح ایده ها با ما به اشتراک بگذارند.
باتوجه به دستورالعمل فرابورس هر طرح باتوجه به مبلغ تامین مالی شده بایستی در فواصل زمانی مشخص، گزارش های دوره ای خود را برای زیما ارسال نماید، زیما پس از ارزیابی گزارش ها، آن ها را در اختیار سرمایه گذاران در طرح قرار میدهد. قابل ذکر است که ممکن است برای طرحی خاص و بسته به ویژگی های طرح، یک ناظر فنی/مالی از طرف زیما جهت نظارت بیشتر بر روی طرح انتخاب گردد که در این صورت گزارش های دقیقی تری در اختیار سرمایه گذاران قرارداده میشود. ولی باید در نظر داشت که زیما تنها پلتفرم واسطه بین سرمایه پذیر و سرمایه گذاران میباشد و مسئولیتی در قبال حسن اجرای طرح ها ندارد.
بسته به ماهیت هر طرح، توان سرمایه پذیر، میزان ریسک ارزیابی شده و سایر شاخص ها، متقاضی میتواند اصل و یا اصل و فرع سرمایه مورد نیاز خود را با دریافت ضمانت نامه از نهادهای مربوطه تضمین نمایند و یا به صورت شخصی وثایقی ارائه دهد. اما جهت تامین مالی از طریق پلتفرم زیما، ارائه ضمانت نامه شرط لازم نمیباشد و درصورت تایید زیما، سرمایه پذیر میتواند بدون ارائه ضمانت نامه نیز اقدام به تامین مالی نمایند.
زیما طرح ها را در دو مرحله اولیه و موشکافانه ارزیابی میکند، این ارزیابی ها شامل ارزیابی فنی و تکنولوژی طرح، بازار محصولات طرح، پیش‌بینی شاخص های مالی- اقتصادی طرح، بررسی شرایط اعتباری شرکت و همچنین وضعیت اعتباری و عدم سوپیشینه مدیرعامل و اعضای هیات مدیره، بررسی سابقه فعالیت شرکت شامل صورتهای مالی و اظهارنامه‌های مالیاتی و سایر موارد احتمالی میشود. لازم به ذکر است که فعالیت اصلی زیما در این حوزه صحت سنجی اطلاعات کسب شده از سرمایه پذیر میباشد. همچنین با اخذ گزارش های دوره ای و حسب مورد انتخاب ناظر فنی/مالی، سعی بر حداقل کردن ریسک سرمایه گذاران دارد.
هر شخص حقیقی و حقوقی که دارای کد بورسی باشد، میتواند در طرح های پلتفرم زیما سرمایه گذاری نماید.
گواهی شراکت، ورقه‌ای بهادار است که به صورت الکترونیکی از طرف شرکت فرابورس ایران منتشر میشود و نشان‌دهنده مالکیت مالی افراد در طرح است. درصورتی که کمپینی در جمع‌آوری مبلغ مورد نیاز موفق گردد، گواهی شراکت پس از تایید زیما و شرکت فرابورس ایران، صادر میگردد. سرمایه‌گذاران میتوانند گواهی های شراکت سرمایه گذاری های صورت گرفته را در حساب کاربری خود مشاهده و دانلود کنند.
خیر، گواهی‌های مشارکت در زیما اوراق بهادار رسمی هستند. به همین دلیل مالیاتی هم به سود حاصل از آنها تعلق نمی‌گیرد. همچنین سودی که کسب‌وکار به سرمایه‌گذارانش پرداخت میکند، هزینه قابل قبول مالیاتی خواهد بود.
برای هر کمپین دو نوع سود اعلام میگردد، یکی سود علی الحساب که بصورت دوره ای و در زمان های مشخص توسط سرمایه پذیر واریز میگردد و دیگری پیش بینی از سود قطعی است. سود قطعی در پایان دوره مشارکت محاسبه میگردد و در صورتی که سود قطعی از سود علی الحساب پرداخت شده بیشتر باشد، مابه التفاوات آن به سرمایه گذاران پرداخت میگردد.
قابل ذکر است که سود قطعی اعلامی در هر کمپین، پیش‌بینی شده از سود بوده، تضمین شده نمیباشند و ممکن است در پایان دوران مشارکت سود قطعی کمتر، برابر یا بیشتر از مبلغ سود قطعی پیش بینی شده باشد. مفروضات محاسبه سود قطعی برای هر طرح در گزارش ارزیابی در تب معرفی طرح، در دسترس سرمایه گذاران میباشد.
بر اساس آیین نامه های شرکت فرابورس ایران، سکوی تامین مالی جمعی باید حسابی را برای جمع آوری وجوه به فرابورس معرفی نماید. تمامی وجوه جمع آوری شده در دوره تکمیل سرمایه در این حساب نگه داری می شود. در این مدت به وجوه واریز شده به این حساب هیچگونه سودی تعلق نمی گیرد. و این حساب تحت نظارت نهاد مالی میباشد.
برای هر طرح مطابق با برنامه اعلامی در کمپین، عموما سود علی الحساب بصورت دوره ای و در طی دوره مشارکت پرداخت میگردد و زمان پرداخت سود قطعی و اصل سرمایه، بصورت یکجا در پایان دوره مشارکت طرح میباشد. کلیه مبالغ مذکور پس از واریز توسط سرمایه پذیر و تایید نهاد مالی، از طریق شماره شبا موجود در حساب کاربری، به حساب سرمایه گذاران در طرح واریز میگردد.
این اجازه در دستورالعمل شرکت فرابورس ایران برای تامین مالی جمعی به پلتفرم‌ها داده شده است که طرح‌های با رقم بالای دو میلیارد تومان درصورتی که شش ماه از فعالیت آنها طبق برنامه گذشته باشد، میتوانند تقاضای ورود به بازار ثانویه گواهی‌های شراکت که توسط شرکت فرابورس ایران راه اندازی شده است را داشته باشند. در حال حاضر زیرساخت بازار ثانویه موجود است اما هنوز بطور کامل راه اندازی نشده است.
کمپین ها در زیما به این صورت هستند که با اتمام مدت زمان، تکمیل مبلغ هدف یا حداقل مبلغ قابل قبول، هر کدام زودتر اتفاق بیفتد، بسته میشود. کمپبن طرح ها در زیما 30 روزه میباشد و در شرایط خاص میتواند تا 60 روز تمدید گردد. در زیما دو نوع کمپین داریم:
1- همه یا هیچ: درصورتی که در زمان پایان کمپین، مبالغ سرمایه گذاری شده کمتر از مبلغ هدف باشد، کمپین ناموفق اعلام میشود و مبلغ واریز شده برای کمپین ظرف مدت سه روز کاری پس از تایید نهاد مالی بدون کسر هیچ گونه هزینه ای به حساب سرمایه گذاران برگشت داده میشود. در این نوع کمپین، تنها زمانی موفق میگردد که در مدت زمان کمپین، مبلغ هدف تامین گردد.
2- شناور: درصورتی که در زمان پایان کمپین، مبالغ سرمایه گذاری شده کمتر از مبلغ هدف باشد اما برابر و یا بیشتر از حداقل مبلغ قابل قبول کمپین باشد، کمپین موفق اعلام میگردد.
طبق ضوابط و مقررات شرکت فرابورس ایران این امکان وجود ندارد. همچنین طبق دستورالعمل شرکت فرابورس ایران، سرمایه‌گذاران نمی‌توانند مبلغ سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند اما چنانچه قصد افزایش آن را داشته باشند، میتوانند تا سقف تعیین شده، سرمایه‌گذاری مجدد داشته باشند.
